Cortisol is een hormoon dat wordt aangemaakt in de bijnieren , die zich naast de nieren bevinden. Cortisol wordt door het lichaam gebruikt voor verschillende redenen, waaronder het bestrijden van infecties, het opbouwen van een stressreactie en het reguleren van de bloedglucosespiegel, bloeddruk en stofwisseling.
Soms ook wel het “stresshormoon” genoemd, kan het cortisolniveau in het lichaam worden beïnvloed door een aantal ziektes of aandoeningen, of zelfs door bepaalde soorten medicijnen. Een cortisolniveau dat te hoog of te laag is, kan een ernstig effect hebben op de gezondheid.
Een cortisoltest is een soort bloedtest die het cortisolniveau in het lichaam meet. Andere tests die kunnen worden gebruikt om cortisol te meten, zijn onder andere een urinetest of een speekseltest.
Inhoudsopgave
Doel van de test
Aandoeningen van de bijnier kunnen ervoor zorgen dat de bijnieren te veel of te weinig cortisol aanmaken. Een cortisolniveautest kan artsen helpen om het cortisolniveau in het lichaam te bepalen.
Niveaus die buiten het normale spectrum vallen, kunnen duiden op een probleem met de bijnieren. Het syndroom van Cushing is een zeldzame aandoening waarbij het lichaam te veel cortisol aanmaakt. De ziekte van Addison , waarbij het lichaam te weinig cortisol aanmaakt, is een andere zeldzame aandoening.
De meeste gevallen van het syndroom van Cushing worden veroorzaakt door een goedaardige tumor die groeit op de hypofyse, wat de ziekte van Cushing wordt genoemd. In een minderheid van de gevallen wordt de ziekte van Cushing veroorzaakt door een kankergezwel dat buiten de hypofyse groeit of door een afwijking in de bijnier (zoals een tumor). De meeste gevallen van het syndroom van Cushing komen voor bij mensen tussen de 20 en 50 jaar oud, en het treft vrouwen vaker dan mannen.
Symptomen van het syndroom van Cushing kunnen zijn:
- Gemakkelijk blauwe plekken krijgen
- Hoge bloeddruk
- Hyperglycemie (hoge bloedsuikerspiegel)
- Onregelmatige menstruatie en haargroei in het gezicht
- Spierzwakte
- Obesitas, vooral in de buik
- Striae (striae)
De ziekte van Addison is een aandoening die levensbedreigend kan zijn, maar het komt niet vaak voor. Wanneer de bijnieren niet meer genoeg cortisol of andere hormonen aanmaken, kan dit leiden tot primaire of secundaire bijnierinsufficiëntie. Primaire bijnierinsufficiëntie is gekoppeld aan een gebrek aan cortisol dat door de bijnieren wordt aangemaakt.
Dit kan worden veroorzaakt door schade aan de bijnier, bijvoorbeeld door een auto- immuunziekte, een tumor of een infectie.
Symptomen van de ziekte van Addison kunnen zijn:
- Buikpijn
- Verminderde eetlust
- Depressie
- Diarree
- Extreme vermoeidheid
- Flauwvallen
- Hypoglykemie (lage bloedsuikerspiegel)
- Hypotensie (lage bloeddruk)
- Hyperpigmentatie (een verdonkering van de huid)
- Prikkelbaarheid
- Verlies van lichaamshaar
- Spier- of gewrichtspijnen
- Misselijkheid
- Zoutbehoefte
- Seksuele disfunctie
- Braken
- Gewichtsverlies
Cortisoltekorten of -overschotten worden zelden veroorzaakt.
Wanneer er echter een vermoeden bestaat dat er sprake is van een probleem met het cortisolniveau op basis van symptomen of andere ziekten of aandoeningen, kan er een cortisolniveautest worden aangevraagd.
Risico’s en contra-indicaties
De cortisoltest is een bloedtest, die als een zeer veilige procedure wordt beschouwd, dus er zijn weinig risico’s aan verbonden. De risico’s zouden hetzelfde zijn voor elk ander type bloedtest. Sommige mensen kunnen pijn ervaren wanneer er bloed wordt afgenomen, maar dit is meestal licht en stopt wanneer de test is afgelopen. Blauwe plekken kunnen ook optreden in het gebied waar het bloed uit een ader is afgenomen (meestal op de arm).
Voor de test
Een arts zal de timing en de locatie van de test bespreken, die in twee delen kan worden uitgevoerd. Het kan worden aanbevolen om te rusten voorafgaand aan de bloedafname, omdat cortisolniveaus kunnen toenemen bij stress. Zoals bij elke bloedafname is het belangrijk om goed gehydrateerd te zijn door voldoende water te drinken voor de test om de aderen gemakkelijker toegankelijk te maken.
Tijdstip
Een cortisolbloedtest duurt niet lang, meestal maar een paar minuten. Omdat cortisolniveaus echter gedurende de dag veranderen, kunnen er twee verschillende bloedafnames nodig zijn. De eerste bloedtest moet ‘s ochtends worden gedaan, wanneer de cortisolniveaus hoger zijn. Een andere bloedafname moet in de late namiddag worden gedaan, wanneer de cortisolniveaus lager zijn.
Locatie
Bloedonderzoeken kunnen worden uitgevoerd in een ziekenhuis, een artsenpraktijk of een laboratorium. Waar de test wordt uitgevoerd, hangt af van de beschikbaarheid van faciliteiten, evenals de voorkeur van de patiënt en de verzekeringsdekking. Cortisoltesten thuis zijn ook een optie.
Wat te dragen
Meestal is er geen speciale kleding nodig voor een bloedtest, maar een shirt met korte mouwen maakt het gemakkelijker om bij de armen te komen.
Eten en drinken
Overleg met een arts over eventuele beperkingen wat betreft medicijnen en eten en drinken. In de meeste gevallen zijn er echter geen specifieke aanbevelingen.
Het kan helpen om goed gehydrateerd te zijn. Drink daarom vóór de test voldoende water en vermijd cafeïne.
Kosten en ziektekostenverzekering
Informeer bij uw verzekeringsmaatschappij naar de dekking van een bloedtest door het nummer te bellen dat op de achterkant van uw verzekeringspas staat.
Tijdens de test
Een bloedtest is doorgaans relatief snel en eenvoudig. Patiënten kunnen meerdere keren worden gevraagd hun gegevens te verifiëren, meestal bij het inchecken, vóór de trekking en soms ná de trekking.
Patiënten worden naar een privéruimte of een semi-privéruimte gebracht waar het bloed wordt afgenomen. Nadat ze comfortabel hebben gezeten, plaatst de flebotomist een tourniquet op het bovenste deel van de niet-dominante arm en zoekt hij naar de beste ader om te gebruiken.
Er wordt een kleine naald in de arm gestoken om het bloed af te nemen, dat vervolgens wordt opgevangen in een of meer flesjes. Na de test wordt er een wattenbolletje en een verband op het gebied geplaatst.
Na de test
Door direct na de test wat druk uit te oefenen op de trekplek, kunt u een aantal van de blauwe plekken die kunnen ontstaan, voorkomen. Als er toch blauwe plekken ontstaan, duren deze meestal maar een paar dagen. Hoewel het niet absoluut noodzakelijk is, kan het comfortabeler zijn om de rest van de dag geen zware inspanning te leveren met de arm die u gebruikt voor de trek.
Als er een hematoom is , kan het helpen om een ijspakking gewikkeld in een handdoek een paar keer op het gebied aan te brengen, in sessies van 20 minuten gedurende de eerste 24 uur. Na de eerste 24 uur kan het ook helpen om een vochtige warmte toe te passen gedurende ongeveer 20 minuten een paar keer gedurende de volgende 24 uur.
Overleg met een arts over het gebruik van ibuprofen of andere niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen, omdat deze medicijnen de bloeding kunnen verergeren.
Resultaten interpreteren
Na een paar dagen heeft het lab het bloedmonster verwerkt en zal een arts de resultaten verstrekken. Labs hebben verschillende manieren om het normale bereik voor cortisol te classificeren, dus het zal nodig zijn om de resultaten te beoordelen in de context van hoe dat specifieke lab cortisol meet.
Eén referentiebereik voor een normaal cortisolniveau uit een bloedmonster dat om 8 uur ‘s ochtends is afgenomen, ligt tussen 7 en 28 microgram lood per deciliter bloed (μg/dL). Voor bloed dat ‘s middags is afgenomen, kan het referentiebereik liggen tussen 2 en 18 μg/dL. (Om een cortisolniveau om te rekenen van μg/dL naar nmol/L, vermenigvuldigt u met 27,59.)
Vervolg
In het geval dat de cortisolspiegels te hoog of te laag blijken te zijn, kan er behoefte zijn aan follow-up en behandeling. Bij cortisolspiegels die te laag zijn (wat kan duiden op de ziekte van Addison), is het waarschijnlijk dat er meer tests nodig zijn. Een mogelijke behandeling is dat medicatie zoals hydrocortison, prednison of methylprednisolon kan worden voorgeschreven om cortisol in het lichaam te vervangen.
Het kan ook nodig zijn om uw dieet aan te passen en meer zout toe te voegen, vooral bij warm weer of tijdens intensieve inspanning.
In tijden van stress, zoals door een medische aandoening zoals een infectie, kan een arts een verhoging van de dosis medicatie voorschrijven. Andere therapieën kunnen ook nodig zijn.
In het geval van hoge cortisonspiegels (wat kan duiden op de aanwezigheid van het syndroom van Cushing), kan verder onderzoek nodig zijn om de oorzaak te bepalen. Als er een tumor is die de hogere cortisonspiegels veroorzaakt, kan behandeling nodig zijn om de tumor te verwijderen of de grootte ervan te verkleinen. Dieetveranderingen kunnen ook worden aanbevolen, zoals het verminderen van natrium en vet in het dieet. In de meeste gevallen kan het syndroom van Cushing worden genezen.
Een woord van Health Life Guide
De cortisolspiegeltest is een vrij eenvoudige bloedafname. Wanneer er echter een onevenwicht in het cortisonniveau wordt gevonden, kan er behoefte zijn aan verdere tests en zal er een behandeling worden voorgeschreven. Het is belangrijk om nauw contact te houden met een arts over de cortisolspiegeltest en de daaropvolgende beslissingen die moeten worden genomen.
Een diagnose van het syndroom van Cushing of de ziekte van Addison kan een aanzienlijke hoeveelheid verandering en stress met zich meebrengen. Weet dat het belangrijk is om contact te houden met zorgverleners en hulp te zoeken bij specialisten zoals een diëtist en een professional in de geestelijke gezondheidszorg om de aandoening goed te kunnen behandelen. In de meeste gevallen zijn deze aandoeningen goed te behandelen.