Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier. De aandoening kan acuut zijn, plotseling ontstaan en binnen ongeveer een week verdwijnen, of chronisch zijn, na verloop van tijd verergeren en een langdurige behandeling vereisen. Er kunnen ernstige complicaties optreden bij pancreatitis en het kan levensbedreigend worden. Daarom zijn snelle diagnose en behandeling, mogelijk met een operatie, cruciaal.
Pancreatitis is de meest voorkomende reden voor gastro-intestinale ziekenhuisopnames in de Verenigde Staten.
Inhoudsopgave
De rol van de alvleesklier
Je pancreas is een grote klier achter je maag en dicht bij je twaalfvingerige darm, het eerste deel van je dunne darm. De pancreas scheidt krachtige spijsverteringsenzymen af die de dunne darm binnenkomen via een kanaal dat vervolgens uitmondt in de twaalfvingerige darm. Deze enzymen helpen je bij het verteren van vetten, eiwitten en koolhydraten.
De pancreas geeft ook de hormonen insuline en glucagon af aan de bloedbaan. Deze hormonen spelen een belangrijke rol bij het metaboliseren van suiker.
Pancreatitis ontstaat wanneer spijsverteringsenzymen worden geactiveerd terwijl ze zich nog in de pancreas bevinden en het orgaan beginnen aan te vallen. Dit leidt tot ontsteking en uiteindelijk schade als de ontsteking aanhoudt.
-
Komt plotseling op
-
Meestal verdwijnt het binnen één tot twee weken
-
Kan veel ernstige complicaties veroorzaken, maar de meeste mensen herstellen volledig met behandeling
-
Kan volgen op een geval van acute pancreatitis
-
Ontwikkelt zich geleidelijk en verergert in de loop van de tijd
-
Geneest of verbetert niet
-
Leidt tot permanente orgaanschade die spijsverterings- en stofwisselingsproblemen kan veroorzaken
Acute pancreatitis
Naar schatting komen er in de Verenigde Staten jaarlijks 40 tot 50 gevallen van acute pancreatitis per 100.000 mensen voor. Deze ziekte treedt op wanneer de alvleesklier plotseling ontstoken raakt en daarna weer beter wordt.
Sommige mensen hebben meer dan één aanval, maar herstellen na elke aanval volledig.
Oorzaken
Acute pancreatitis wordt vaak veroorzaakt door het volgende:
- Galstenen
- Chronisch alcoholgebruik
Galstenen zijn de meest voorkomende oorzaak van acute pancreatitis in de Verenigde Staten. Het risico op galstenen-gerelateerde pancreatitis neemt toe met de leeftijd. Het is ook hoger bij vrouwen dan bij mannen.
Andere oorzaken van acute pancreatitis zijn:
- Voorgeschreven medicijnen
- Trauma aan de buik
- Buikoperatie
- Hypertriglyceridemie ( hoge triglyceriden , een vet in het bloed)
- Virale infecties, zoals bof
- Bacteriële infecties, zoals Salmonella
- Vaatafwijkingen, zoals vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)
- Hypercalciëmie (hoog calciumgehalte in het bloed)
- Erfelijke afwijkingen van de alvleesklier of darm
- Tumoren of alvleesklierkanker
- Hoge blootstelling aan landbouwchemicaliën, zoals het insecticide organofosfaat
- Auto-immuunziekten, zoals inflammatoire darmziekte of coeliakie
In ongeveer 15% van de gevallen is de oorzaak onbekend. Roken is een risicofactor voor acute pancreatitis, net als obesitas en ongecontroleerde diabetes. Het hebben van diabetes type 2 verhoogt ook het risico op een ernstig geval van pancreatitis.
Symptomen
Acute pancreatitis begint meestal met pijn in de bovenbuik die een paar dagen kan aanhouden. De pijn is vaak hevig, maar kan ook mild zijn. Het kan een constante pijn zijn die alleen in de buik zit, of het kan uitstralen naar de rug en andere gebieden.
De pijn kan plotseling en intens zijn, of het kan beginnen als een doffe pijn die verergert door eten en langzaam erger wordt. Andere symptomen zijn:
- Opgeblazen gevoel
- Gevoelige buik
- Misselijkheid
- Braken
- Diarree
- Hik
- Indigestie
- Koorts
- Verhoogde hartslag
- Je erg ziek voelen of er erg ziek uitzien
- Geelzucht , een vergeling van de huid en het wit van de ogen
- Kleikleurige ontlasting
Bij ongeveer 15% van de patiënten met acute pancreatitis ontwikkelt de ziekte een ernstige vorm.
In ernstige gevallen kan er bloeding in de klier optreden, ernstige weefselschade, infectie en cysten. Enzymen en toxines kunnen in de bloedbaan terechtkomen en organen zoals het hart, de longen en de nieren ernstig beschadigen.
De patiënt kan uitgedroogd raken en een lage bloeddruk krijgen . In de ernstigste gevallen kan er een bloeding in de pancreas optreden, wat kan leiden tot shock en soms de dood.
Diagnose
Tijdens acute aanvallen worden hoge niveaus van amylase en lipase, spijsverteringsenzymen die in de pancreas worden gevormd, in bloedtesten gevonden. Lipase is specifieker voor pancreasontsteking dan amylase. Veranderingen kunnen ook optreden in bloedniveaus van calcium, magnesium, natrium, kalium en bicarbonaat.
Patiënten kunnen ook hoge hoeveelheden suiker en lipiden (vetten) in hun bloed hebben. Deze veranderingen helpen de arts bij het diagnosticeren van pancreatitis. Nadat de pancreas is hersteld, keren de bloedwaarden van deze stoffen gewoonlijk terug naar normaal.
Behandeling
De behandeling die een patiënt krijgt, hangt af van hoe erg de aanval is. Tenzij er complicaties optreden, geneest acute pancreatitis meestal vanzelf, dus de behandeling is in de meeste gevallen ondersteunend. Meestal wordt de patiënt opgenomen in het ziekenhuis.
De arts schrijft IV-vloeistoffen voor om het bloedvolume te herstellen. De nieren en longen kunnen worden behandeld om falen te voorkomen. Andere problemen, zoals cysten in de pancreas, moeten mogelijk ook worden behandeld.
Soms kan een patiënt het braken niet onder controle houden en moet er een slangetje door de neus naar de maag om vocht en lucht te verwijderen. In milde gevallen kan de patiënt drie of vier dagen geen eten, maar krijgt hij vocht en pijnstillers via een ader. In ernstige gevallen kan de patiënt drie tot zes weken via de aderen worden gevoed terwijl de pancreas langzaam geneest.
Een acute aanval duurt meestal maar een paar dagen, tenzij de galwegen geblokkeerd zijn door galstenen.
Een operatie kan nodig zijn als er complicaties optreden zoals infectie, cysten of bloedingen. Antibiotica kunnen worden gegeven als er tekenen van infectie zijn.
Aanvallen veroorzaakt door galstenen kunnen verwijdering van de galblaas of een operatie aan de galwegen vereisen, dit zijn buizen die de lever met de dunne darm verbinden. De galwegen transporteren galstenen en blokkades kunnen optreden.
Wanneer er sprake is van ernstig letsel en afgestorven weefsel, kan een operatie worden uitgevoerd om het weefsel te verwijderen.
Tussen de 16% en 25% van de patiënten met acute pancreatitis zal binnen een paar jaar een nieuwe episode ervaren. Het voorkomen van deze terugkeer is een belangrijk doel van de behandeling.
Nadat alle tekenen van acute pancreatitis verdwenen zijn, zal de arts de oorzaak bepalen en proberen toekomstige aanvallen te voorkomen. Bij sommige patiënten is de oorzaak van de aanval duidelijk; bij anderen moeten er verdere tests worden uitgevoerd.
Het preventieplan is afhankelijk van de oorzaak, maar kan ook bestaan uit enkele dieetaanpassingen. Denk bijvoorbeeld aan het beperken van gefrituurd voedsel en grote maaltijden, en het vermijden van alcohol.
Wanneer galstenen aanwezig zijn
Echografie wordt gebruikt om galstenen te detecteren en kan een idee geven van hoe ernstig pancreatitis is. Wanneer galstenen worden gevonden, is meestal een operatie nodig. Het omvat meestal een cholecystectomie (verwijdering van de gehele galblaas).
Als een galsteen een van de pancreaskanalen blokkeert, moet de galsteen ook worden verwijderd. Als het een milde ziekte is, moet de operatie binnen zeven dagen na acute pancreatitis worden uitgevoerd. Als het een ernstige ziekte is, wordt u mogelijk geadviseerd te wachten totdat de actieve ontsteking is afgenomen om toekomstige episodes van pancreatitis te voorkomen.
Een computer axiale tomografie (CAT) scan kan ook worden gebruikt om te achterhalen wat er in en rond de pancreas gebeurt en hoe ernstig het probleem is. Dit is belangrijke informatie die de arts zal gebruiken om te bepalen wanneer de galstenen moeten worden verwijderd.
Nadat de galstenen zijn verwijderd en de ontsteking afneemt, herstelt de alvleesklier zich meestal weer naar normaal.
Chronische pancreatitis
Chronische pancreatitis kan zich ontwikkelen na slechts één acute aanval, vooral als de kanalen beschadigd raken of als de schade aan de pancreas aanhoudt. Uiteindelijk tast de aandoening het vermogen van een persoon aan om voedsel te verteren en pancreashormonen aan te maken.
Naar schatting komen er jaarlijks 5 tot 12 gevallen van acute pancreatitis per 100.000 mensen voor.
Oorzaken
Oorzaken van chronische pancreatitis zijn onder meer:
- Aanhoudend zwaar alcoholgebruik
- Geblokkeerde alvleesklier- of galwegen
- Genetische mutaties als gevolg van cystische fibrose
- Auto-immuunziekten
- Een erfelijke vorm van pancreatitis die het gevolg kan zijn van enzymafwijkingen
Schade aan de alvleesklier door alcoholgebruik kan jarenlang zonder symptomen tot gevolg hebben, maar dan krijgt de persoon plotseling een aanval van pancreatitis.
Chronische pancreatitis kent vele oorzaken, maar 70% tot 80% van de gevallen is te wijten aan chronisch alcoholmisbruik.
Schade aan de alvleesklier door alcoholgebruik kan jarenlang zonder symptomen tot gevolg hebben, maar dan krijgt de persoon plotseling een aanval van pancreatitis. Het komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen en ontwikkelt zich vaak tussen de leeftijd van 30 en 40 jaar.
Erfelijke vormen van chronische pancreatitis lijken het gevolg te zijn van afwijkingen in pancreasenzymen die ervoor zorgen dat ze het orgaan zelf verteren.
Symptomen
In de beginfase kan de arts niet altijd zeggen of een patiënt een acute of chronische ziekte heeft. De symptomen kunnen hetzelfde zijn.
Mensen met chronische pancreatitis kunnen de volgende symptomen hebben:
- Pijn in de bovenbuik
- Misselijkheid
- Braken
- Diarree
- Gewichtsverlies
- Vette of vette ontlasting
- Kleikleurige of bleke ontlasting
Sommige patiënten hebben geen pijn, maar de meesten wel. Pijn kan constant zijn in de rug en buik; voor sommigen zijn de pijnaanvallen invaliderend.
In sommige gevallen verdwijnt de buikpijn naarmate de aandoening vordert. Artsen denken dat dit gebeurt omdat de pancreas geen pancreasenzymen meer aanmaakt.
Patiënten met deze ziekte verliezen vaak gewicht, zelfs als hun eetlust en eetgewoonten normaal zijn. Dit gebeurt omdat het lichaam niet genoeg pancreasenzymen afscheidt om voedsel af te breken, waardoor voedingsstoffen niet normaal worden opgenomen. Slechte spijsvertering leidt tot verlies van vet, eiwitten en suiker in de ontlasting.
Diabetes kan zich in dit stadium ook ontwikkelen als de insulineproducerende cellen van de alvleesklier (eilandcellen) beschadigd zijn.
Diagnose
Diagnose kan moeilijk zijn, maar wordt ondersteund door een aantal nieuwe technieken. Functietesten van de pancreas helpen de arts te bepalen of de pancreas nog steeds voldoende spijsverteringsenzymen kan aanmaken. De arts kan afwijkingen in de pancreas zien met behulp van verschillende beeldvormingstechnieken:
- Ultrasoon beeldvorming
- Endoscopische retrograde cholangiopancreatografie (ERCP)
- CAT-scans
In meer gevorderde stadia van de ziekte, wanneer er sprake is van diabetes en malabsorptie (een probleem door een tekort aan enzymen), kan de arts een aantal bloed-, urine- en ontlastingsonderzoeken uitvoeren om de diagnose van chronische pancreatitis te helpen stellen en de voortgang van de aandoening te bewaken.
Behandeling
De behandeling van chronische pancreatitis omvat meestal het verlichten van pijn en het beheren van nutritionele en metabolische problemen. De patiënt kan de hoeveelheid vet en eiwit die verloren gaat in ontlasting verminderen door minder vet in het dieet te eten en pillen te nemen die pancreasenzymen bevatten. Dit zal resulteren in betere voeding en gewichtstoename.
Soms moeten insuline of andere medicijnen worden toegediend om de bloedsuikerspiegel van de patiënt onder controle te houden.
In sommige gevallen is een operatie nodig om pijn te verlichten door een vergrote pancreasgang te draineren. Soms wordt een deel of het grootste deel van de pancreas verwijderd in een poging om chronische pijn te verlichten.
Patiënten met chronische pancreatitis moeten stoppen met drinken, zich houden aan hun voorgeschreven dieet en de juiste medicijnen nemen om minder en mildere aanvallen te krijgen.